شهر کنونی خرم آباد :در در دره ای در شمال شاپورخواست بوسیله بلندی های مخمل کوه محصور شده است . پهنای دره نزدیک 4 کیلومتر است . آغاز بنا و رونق این شهر پس از ویرانی شاپورخواست به اواخر قرن هفتم هجری می رسد که به علت توسعه بی رویه شهر و قطع درختان باغها و تبدیل آنها به ساختمان مسکونی دچار تغییرات شده است . بخش قدیمی شهر بین رودخانه ، سفید کوه و کوه چهاریاران واقع شده و به عنوان مرکز و حاکم نشین لر کوچک در طول شش قرن کانون سیاست و داد و ستد بوده است .

خرم آباد یک بار بر اثر حمله تیمور زیانهای فراوان دید . پس از قتل شاهوردیخان آخرین اتابک لر کوچک به دست شاه عباس اول ، حسین خان والی لرستان شد و تا اوایل سلطنت رضا شاه پشت کوه لرستان به وسیله جانشینان وی اداره می شد .

خرم آباد یک بار در سال 1345 از سوی سازمان جلب سیاحان وقت در بین شهرهای کوچک عنوان نمونه گرفت و لوحه افتخار دریافت کرد .

****************

نامگذاری خیابانها و میدانها 

نامگذاری کوچه ها ، محله ها ، خیابانها و میدانها در خرم آباد ابتدا به وسیله مردم انجام می شد .

حضور یک شخص یک فامیل یک صنف و ... در یک کوچه و یا یک محله موجب میشد که مردم آن کوچه یا محله را به آن نام بشناسند و نام گذاری کنند. نامگذاری خیابانهای خرم آباد به وسیله دولت در عهد رضا شاه شروع شد . ابتدا خیابان جدید الاحداثی را که از ابتدای دوازده برجی شروع می شد و قرار بود به گل زرد ( حدود میدان سعدی= شهدای بعدی ) برسد را پهلوی نام نهادند . پس از آن به مرور خیابانهای شهر نامگذاری شد و بعد ها نیز شورایی در شهرداری مامور این کار گردید. شهرداری پس از نامگذاری معابر به وسیله آن شورا تابلو ها و دیوار کوبها را یکی پس از دیگری نصب کرد . ابتدا برای خیابانهای خرم آباد این نامها را برگزیدند :

پهلوی ، شاه ، شاهپور و سپه ، که بعدها کشاورزی ، کوی افسران ، سوم اسفند ، خرم ، ستاد لشکر 5 ، بهداری لشکر 5 ، یخچال و ... به آن افزوده گردید . در واپسین سالهای حکومت پهلوی نام خیابانهای خرم آباد از این قرار بودند : کریم خان زند ، سیروس ، کورش ، سازمان ، شاه بختی ، سعدی ژاندارمری ، خیام ، فرهنگ ، سوم اسفند ، پهلوی ، هجده متری(کمر بندی ) ، فردوسی ، حافظ ، ششم بهمن ، 25 شهریور (شمشیر آباد ) ، و صال ، مولوی ، 28 مرداد ، امیر عزیزی ، شاهپور ،و ...

همچنین شاه آباد ، قاضی آباد ، وقفی ها (وخمیها ) ، پشت بازار ، درب دلاکان ، باجگیران ، گرداب ، معدن سنگ، شمشیر آباد، باغ دختران ،و....نامهایی بودند که به یک محدوده اطلاق می شدند.

این نامها در سالهای بعد و پس از انقلاب تغییر کردند ولی بیشتر با همان نامهای گذشته شناخته شده هستند .

..................................................................................................

مطبوعات در خرم آباد  

****************

یکی از نخستین نشریه هایی که در دهه 1330 در خرم آباد پا به عرصه وجود نهاد و زمینه انتشار دیگر نشریات را فراهم آورد صدای لرستان بود .

(( پروانه انتشار )) انتشار صدای لرستان به شماره 9467/39390 در تاریخ 17/11/1329 به وسیله وزیر فرهنگ به این شرح صادر شد : (( به موجب قانون مطبوعات بند (ه) اصلاح قانون مطبوعات مصوب 12اسفند ماه 1327 چاپ وانتشار روزنامه صدای لرستان که تعداد چاپ آن 500 برگ در شهر خرم آباد در چاپخانه لدویان با روش اجتماعی به ترتیب هفتگی به چاپ می رسد به مدیریت و مسعولیت آقای روح الله قاضی زاده دارای شناسنامه شماره 1014 صادره از خرم آباد مانعی ندارد .

روح الله قاضی زاده موظف است رعایت مقررات و قوانین موضوعه را بنماید در موقع تغییر تعداد چاپ و محل و نام چاپخانه و غیره اداره کل نگارش را آگاه سازد. وزیر فرهنگ (امضاء)))

نخستین شماره صدای لرستان روز یکشنبه 16 تیر ماه 1330 در 4 صفحه در قطع 36 در 26 در چاپخانه دانش خرم آباد چاپ و انتشار یافت . در زیر عنوان این نشریه تا شماره سوم آورده اند : (( نگارنده مهدی قاضی )) و پس از آن (( مدیر : مهدی قاضی )) که وی این مسئولیت را تا شماره 17 عهده دار بوده و از شماره 18 به بعد به نام سید کاظم طاهری را ب عنوان مدیر نشریه نوشته اند .

دومین نشریه منتشر شده در سال 1330فروغ لرستان است .صاحب امتیاز این نشریه امین الله مصری و مدیریت آن را علی فشنگچی بر عهده داشت . فروغ لرستان در قطع 31 در 42 در 4 صفحه منتشر می شد . جای اداره این نشریه خرم آباد جنب پست و تلگراف بود و بالای عنوان این نشریه در هر شماره جز شماره 14 می نوشتند : (رسم و ره آزادی یا پیشه نباید کرد / یا آن که ز جانبازی اندیشه نباید کرد ).

فروغ لرستان از دهم مهر ماه 1330 تا دوازده اسفند ماه همان سال مجموعا چهارده شماره در خرم آباد منتشر شد . دوازده شماره فروغ لرستان در پاییز 1330 و دو شماره آن در زمستان همان سال انتشار یافت .

(( با من به طرهان بیایید ، داستان واقعی جنایت هولناک : انتقام خونین در دل شب ، نوشته اسفندیار غضنفری امرایی ، تازه ترین اخبار ، اخبار کشور ، جهان و شهری ، نگاهی به جراید ، تلگرافهای وارده ، پیام و پاسخ خوانندگان ، بهترین اشعار از جمله شعر هایی از حسام الدین ضیایی ، جواد طاهری و اسفندیار غضنفری امرایی و نیز مقالاتی از علی اصغر فشنگچی ، سید کاظم طاهری ، نبی صادقی ، سید حسن طاهری ، ناصر عسگری و ... از جمله مندرجات این نشریه بوده اند.

معرفی دو تن از نویسندگان و محققان خرم آبادی

*****************************************

استاد اسفندیار غضنفری امرایی : اردیبهشت 1294 – اسفند 1371 )شاعری توانا و پژوهشگری کوشا بود و بیش از نیم قرن به رغم نا مهربانیهایی که در حقش روا داشتند دمی نیاسود و بی وقفه تلاش کرد .او از آغازین سالهای 1330 پس از حدود یک دهه انتظار چون از ناشران و ادارت دولتی نا امید شد به فکر افتاد که به هر طریقی آثار خود را به چاپ برساند .

شادروان غضنفری از سال 1346کتابدار کتابخانه عمومی شهر خرم آباد شد و کتابهای ارزنده ای بدان مجموعه افزود و همه هفته در آن کتابخانه شب شعر برپا کرد . لغت نامه لکی دربر دارنده 7

هزار واژه لکی و لغت نامه لری مشتمل بر 7 هزار واژه لری را گرد آورد . تاریخ و جغرافیای لرستان را نوشت . آداب و رسوم و ضرب المثل های لری و لکی را نگاشت، 12 هزار بیت شعر سرود .

شرح حال ملا پریشان جلد دوم کتاب گلزار ادب لرستان ، نادر نامه و ... را تدوین کرد . اما دریغا که ربع قرن نتوانست این آثار را به چاپ برساند .

*******************

مهدی کاظمی طولابی:فرزند محمد در  سال 1296 خورشیدی در خرم آباد دیده به جهان گشود و در روز 28 مرداد ماه 1368 در تهران بر اثر سکته قلبی رخت از جهان فانی بر بست .

کاظمی طولابی دوران کودکی و نوجوانی ، تحصیلات خود را در خرم آباد گذراند و دغدغه نان او را به اداره ثبت اسناد و املاک خرم آباد کشانید و در سال 1312 در این اداره استخدام شد. شهر به شهر و دیار به دیار با مسئولیت های مختلف در این اداره روزگار گذراند تا اینکه در سال 1344 با سمت معاون اداره کل ثبت اسناد و املاک کرمان بازنشسته شد .

شادروان کاظمی طولابی در زمان حیات اظهارمی داشت که شعر گویی را از ده سالگی آغاز کرده است و سال 1306 را سرآغاز حیات ادبی خود بر می شمرد . اما به اعتقاد ما حیات ادبی و قلمی او را باید به دو دوره تقسیم کرد .

دوره اول از سال 1306 تا 1348 به تناوب شعر سرود و در انجمن های ادبی شرکت کرده و شعر های او در نشریه های مختلف از جمله کانون شعرا ، تهران مصور و ...چاپ شده اند و دوره دوم از سال 1348 تا 1368 که در این دو دهه افزون بر فعالیتهای ادبی و قلمی دهه های قبلی ،قرآن کریم را تفسیر منظوم کرد و کتابها یی همچون گنج لر و کشکول یا کوکبی از آسمان ادب لرستان را انتشار داد . گنج لر : مشتمل بر نظم و نثر و آثار و اشعار مذهبی ،عرفانی ،ادبی ،ملی ، انتقادی ، اجتماعی ، فکاهی ، اشعار به سبک قدیم و جدید و تاریخچه مختصر لرستان بدون احتساب جلد و فهرست در 334 صفحه با قطع وزیری در مهر ماه 1350 در چاپخانه دانش خرم آباد با سرمایه مولف چاپ و منتشر شد .

کشکول یا کوکبی از آسمان ادب لرستان : در سال 1356 در 144 صفحه با قطع وزیری نشر یافت .

این کتاب عمدتا در بر دارنده شعر های شادروان مهدی کاظمی طولابی است .